Meksika’nın toparlanması ve yeniden inşası ancak Meksika toplumunun toplumsal dokusunu güçlendirmekle –kentli ve toplumsal hareketleri be özellikle de SME gibi kitlesel demokratik sendikaları teşvik etmekle– başlayacaktır.

“Hepimiz bir canavarla yüz yüzeyiz; bizimle dalga geçen, bizi aldatan ve bizi imha etmek isteyen bir canavarla” diyor açlık grevinin 80. gününü deviren Meksika Elektrik İşçileri Sendikası (SME) üyesi Miguel Angel Ibara (La Jornada,18 Temmuz 2010).

Suç çetelerinin yükselişi, neo-liberalizmin derinleşmesi ve toplumsal hareketler sendikaların baskı altın alınması arasında doğrudan bir ilişki mevcut. Meksika devlet başkanı Calderon’un 44bin sendikalı elektrik sektörü işçisini işten çıkarması, toplumun dokusunu tahrip eden bu baskıcı girişim serisinin son halkası. Anlamlı ve karşılığı verilen bir istihdam biçimin reddi ile Meksika Elektrik İşçileri Sendikası (SME) meşru sendikaların kriminalize edilmesi, kitlesel göçe ve genç insanların artan oranda uyuşturucu çetelerine katılmasına yol açıyor. Devlet baskısı ve seçim yolsuzlukları Meksikalı işçilerin kendi mağduriyetlerini yasal yollarla gidermesinin önüne geçiyor ve buna paralel biçimde, ülkenin büyük kısmını denetleyen ve yoksulluktan kaçmayı arzulayan genç erken ve kadınları devşiren uyuşturucu-devletinin yükselişine yardım ve teşvik ediyor.

Meksika, son 25 yıl boyunca, 1988 yılında Carlos Salinas’ın Cuahtemoc Cardenas’la girdiği başkanlık yarışında seçim hilesi yaparak başkanlığı ondan çalması sonucunda toplumsal, ekonomik ve siyasal açıdan sürekli geriledi. Akabinde Salinas, 10 milyondan fazla Meksikalı çiftçinin, köylünün ve küçük kent esnafının iflasına yol açarak çoğunu göç etmeye zorlayan ve kalanlarının da toplumsal hareketlere ve bazılarının ise EZLN ile birlikte isyana katılmasına yol açan NAFTA adlı serbest ticaret antlaşmasını imzaladı. NAFTA’dan bu yana 10 milyondan fazla Meksikalı göç etti

Chiapas’taki EZLN ve Guerrero, Michoacan ve daha pek çok yerdeki diğer kırsal hareketlere dönük devlet baskısı ve zorla tecrit etme politikası, kırsal adaletin reddi pek çok köylüyü, nihayet ortaya çıkmakta olan uyuşturucu çetelerinin birer üyesi haline gelecekleri kentteki varoşlara göç etmeye zorladı.

Yeni binyılın dönümünde neo-liberal “reformlarla” birlikte Meksika deneyimi sistemsel krizleri de derinleştirdi –eşitsizlikler büyüdü, ekonomi durgunlaştı ve yoksulluk yükseldi. Sonuç olarak milyonlarca Meksikalı ya sınırdan geçerek Kuzey Amerika’ya sığındı ya da sistemi değiştirmek üzere hareket eden halk hareketlerine katıldı.

Bu dönemde Meksika’nın siyasal çürüme ve toplumsal parçalanmanın pençesine düşmesini engellemek üzere hareket ettiği gözlemlenen iki güçlü toplumsal ve siyasal hareket ortaya çıktı. Siyaset cephesinde geniş bir yurttaşlar koalisyonunun başkan adayı olan ve –sadece Calderon taraftarları tarafından gerçekleştirilen kitlesel seçim hilesi yoluyla reddedilecek biçimde– 2006 yılında milyonlarca kişiye bir seçim zaferi yaşatmış olan Andres Manuel Lopez Obrador var. İkinci güç ise, kamusal sosyal güvenlik sistemini ve elektrik sistemi üzerinde devlet mülkiyetini özelleştirmeden ve açgözlü yırtıcı yabancı ve yerli kapitalist sınıfın sömürüsünden korumak için kavga veren Meksika Elektrik İşçileri Sendikası (SME) tarafından başı çekilen sendikalar ve toplumsal hareketlerden oluşan bir koalisyon.

Avrupa, Latin Amerika ve daha pek çok yerden sendikaların da desteklerken ve milyonlarca tüketici de dayanışmalarını sunarken, Mexico City’de ve diğer illerde yüz binlerce kişi kitlesel bir seferberliğe dâhil oldu.

Söz konusu olan, sadece sendikalı elektrik işçilerinin işleri ve sosyal güvenlik sistemi değil, işçi sınıfı açısından bir sosyal güvenlik ağının kurulmasını savunan en etkili toplumsal hareketlerden biridir. 

SME’ye ve toplumsal bütünlüğü sağlayan son büyük toplumsal kurumlardan biri olan sosyal güvenlik sistemine saldırma yoluyla Caldera ve yargı sistemi, Meksikalıların, kendi yaşam standartlarını savunmak üzere kullanmakta oldukları yasal siyasi ve toplumsal araçlarını daha fazla inkâr etmekten başka bir şey yapmamaktadır.

Kamusal programların ve kurumların özelleştirilmesi, Chiapas’taki Zapatistler gibi canlı toplumsal hareketleri, Oaxaca’daki öğretmenleri ve sendikaları ve Mexico City’deki SME’yi baskı altına almak yoluyla toplumsal ağı imha etmeye çalışan Meksika hükümeti, demokratik siyasal süreçler yoluyla gelişmeye dönük umutları da fiilen boşa çıkarmaktadır.

Neo-liberal durgunluk, demokratik halk hareketlerinin devlet baskısına maruz kalması ve seçim zaferlerinin halk hareketlerinin elinden 1987 ve 2006’da tekrar tekrar çalınması, adeta siyasete dönük yaygın ve derin bir hayal kırklığı yaratılmasının başını çekti. Daha da uğursuz olanı, bu durum binlerce Meksikalı genci, çeşitli şiddet kullanan uyuşturucu çetelerinin üyeleri olmak yoluyla devletin düşmanı haline getirdi. Meksika devletinin barışçıl seçimsel değişimlerini reddetmesi ve SME gibi toplumsal hareketlerin haklarını gasp ve inkâr etmesi, toplumun yüzeyi altına sızan kitlesel hayal kırıklıkları dışında pek az çıkış yolu bıraktı. Sadece son dört yılda ülkenin her bölgesinde 25bin polis, asker, sivil ve çete üyesi kişi cinayete kurban gitti. Calderon’un ülkeyi askerileştirmesine rağmen, sokaklardaki 40bin askerin şiddetin yükselişini önlemekte başarısız olması, şiddeti sona erdirmek ve Meksika’yı “başarısız bir devlet” olarak parçalanmasının önüne geçmek üzere baskı politikası seçeneğinin de başarısızlığını açık biçimde göstermiş oldu.   

Meksika’nın toparlanması ve yeniden inşası ancak Meksika toplumunun toplumsal dokusunu güçlendirmekle –kentli ve toplumsal hareketleri be özellikle de SME gibi kitlesel demokratik sendikaları teşvik etmekle– başlayacaktır.

Bu hareketler ve sendikalar Meksika toplumunun dönüşümünün asli yapı taşlarıdır: Neo-liberalizmin sonu, NAFTA’nın reddedilmesi ve işçi denetiminde güçlü bir kamu sektörünün yeniden inşası için . Yozlaşmış militarist neo-liberal devlet ile buna paralel şiddet kullanan uyuşturucu-devletinin ikiz şeytanıyla boğuşabilmek için, SME gibi sendikaların dayanışması ile Lopez Obrador gibi siyasi liderlerin halk nezdindeki çekiciliğini bir araya getirebilen yeni bir kitlesel tabanlı siyasal-toplumsal hareketi oluşturmak ve ulusal yeniden inşa ve sosyal adalete dair radikal bir program ortaya koymak zorunludur. Bunun alternatifi, artık zenginlerin silahlı kalelerde yaşayacağı ve yoksulların ise ordu ve uyuşturucu-teröristlerinin şiddetli yağmasının hedefi olacağı Meksika devletinin daha fazla parçalanması ve bitmeyen genelleştirilmiş bir şiddet ortamının içine saplanmasıdır.